Het dikkopje (Pomatoschistus minutus) zet zijn eitjes meestal af in lege schelpen, die worden bewaakt door het mannetje. Dat moeten ze minutieus doen, want anders lopen ze het risico dat insluipers het nest ‘bevuilen’.
Dikkopjes zijn kleine grondels die algemeen langs de Nederlandse
kust voorkomen. Vanwege hun geringe lengte (8-10
cm) en zandkleurige camouflagepatroon zie je ze gemakkelijk
over het hoofd. In de paaitijd vallen de mannetjes echter wat meer op. Om de dames extra te paaien is de witte rand in de
donkere vlek achterop de eerste rugvin in die periode nóg
scherper afgetekend. Ook hebben ze in die periode vaak verticale
strepen op de flanken. Zeker de grote mannetjes – die een
nest van hoge kwaliteit kunnen bouwen dat ze tegen rivalen
kunnen verdedigen – maken dan de meeste kans om de dames
het hof te maken.
Binnen sneaken
Kleine dikkopmannetjes maken vanwege hun formaat toch
geen kans bij de vrouwtjes en hebben daarom een andere strategie ontwikkeld om zich succesvol voort te planten. Zij pakken
het anders aan: ze glippen stiekem het nest van een ander binnen om de eitjes te bevruchten. Deze valsspelers (‘sneakers’)
hebben zich hiervoor zelfs speciaal aangepast. Ze vertonen
vrouwelijk gedrag en zijn niet zo mooi gekleurd als grote dikkopjes.
Het versieren van een vrouwtje laten ze immers toch
achterwege. Die energie investeren ze in het aanmaken van
sperma. Dat moet namelijk concurreren met de zaadcellen van
het grote mannetje dat het nest heeft gegraven.
Echte liefde
Overigens zijn alle mannelijke dikkopjes – klein, middel én
groot – opportunisten als het op de voortplanting aankomt. Zo
zijn er ook mediumformaat mannetjes die parasiteren bij het
paaien door een nest binnen te sneaken en verjagen de allergrootste
exemplaren met veel machtsvertoon simpelweg de
nestbewaker in plaats van zelf een nest te bouwen. Tenslotte
zijn er ook kleine dikkopjes die niet altijd valsspelen. Sommige
van deze mannetjes hebben wel mooie kleuren. Daarmee
sorteren ze voor op het moment dat de mogelijkheid zich aandient
om toch een eigen nest te bouwen. Krijgen ze die kans,
dan stoppen ze met sneaken en gaan ze in hun eigen schelp
een eerlijk liefdesleven tegemoet.